Mevzuat

Kanun

– 4857 Sayılı İş Kanunu
– 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

4857 SAYILI İŞ KANUNU GEREĞİ İŞ YERLERİNDE BULUNMASI GEREKEN BELGELER (ÖZET)

Kanunun Tüm Metni için tıklayınız.

1-İŞYERİ BİLDİRİMİ :
4857 sayılı Yasanın 3. maddesine göre İşyerini kurup işletmeye açan veya devir alan, kapatan işverenler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne 1 Ay içinde işyeri bildiriminde bulunmak zorundadırlar.
Alt işverenler de kendi işyeri için aynı bildirimi yapmakla yükümlüdürler.

2-İŞ SÖZLEŞMESİ:
4857 Sayılı Yasanın 8. maddesine göre süresi 1 yıl veya daha uzun olan iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması zorunludur.

3-ÇALIŞMA BELGESİ:
4857 sayılı Yasanın 28. maddesine göre işinden ayrılan işçiye işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir.

4-TOPLU İŞÇİ ÇIKARMADA BİLDİRİM:
4857 sayılı İş Yasasının değişik 29. maddesine göre işveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri ve işin gerekleri sonucu topluca işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek zorundadır.

5-ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU ÇALIŞTIRMA:
4857 sayılı İş Yasasının 30. maddesine göre işverenler 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1. maddesinin (B) fıkrası uyarınca istihdamı zorunlu olan terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdür. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde altıdır. Ancak özürlüler için belirlenecek oran, toplam oranın yarısından az olamaz.

6-ÜCRET HESAP PUSULASI:
4857 sayılı İş Yasasının 37. maddesine göre işveren her ödemede işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.

7-ÜCRET KESİNTİSİ:
4857 sayılı İş Yasasının 38. maddesine göre işçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye hemen nedenleri ile bildirilmesi gerekir.(Para cezalarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Ziraat Bankası Ankara Merkez Şubesinin 30401-276505 numaralı para cezaları hesabına yatırılması gerekmektedir.)

8-ASGARİ ÜCRETİN İLANI:
4857 sayılı İş Yasasının 39. maddesi ve ilgili yönetmeliğe göre işverenler yayınlanan asgari ücretleri işyerlerinde işçilerin kolayca görebilecekleri bir yere asarak ilan etmek zorundadırlar.

9-FAZLA ÇALIŞMA:
4857 sayılı İş Yasasının 41. maddesine göre işyerlerinde fazla çalışma yapılabilmesi için işçilerin yazılı onaylarının alınması ve bu belgelerin saklanması gerekmektedir.

10-HAFTA TATİLİ ÜCRETİ:
4857 sayılı İş Yasasının 46. maddesine göre işyerlerinde haftanın tatil gününden önce aynı yasanın 63. maddesine göre belirlenen iş günlerinde çalışmak koşuluyla yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.

11-GENEL TATİL ÜCRETİ:
4857 sayılı İş Yasasının 47. maddesine göre işyerlerinde çalışan işçilere Yasalarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenir.

12-İZİN ÜCRETİ:
4857 sayılı İş Yasasının 57. maddesine göre işveren; yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye yıllık izin dönemine ilişkin ücretini, ilgili işçinin izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.

13-GÜNLÜK ÇALIŞMANIN BAŞLAMA VE BİTİŞ SAATLERİ:
4857 sayılı İş Yasasının 67. maddesine göre işverenler işin başlayış ve bitiş saatlerini, dinlenme saatlerini işyerinde asılacak levhalarda göstermek zorundadır.

14-GECE SÜRESİ VE GECE ÇALIŞMALARI:
4857 sayılı İş Yasasının 69. maddesine göre, çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemdir. İşçilerin gece çalışmaları yedibuçuk saati geçemez. Gece ve gündüz işletin nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçiler, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.

15-GECE POSTALARINDA ÇALIŞACAK İŞÇİLERDE RAPOR:
4857 sayılı İş Yasasının 69. maddesine göre gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmalarına uygun olduğu, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenir. Gece çalıştırılan işçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilir. İşçilerin sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanır.
Gece çalışması nedeniyle sağlının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.
İşveren gece postalarında çalıştırılacak işçilerin listelerini ve bu işçiler için işe başlamadan önce alınan ve periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne vermekle yükümlüdür.

16-İŞÇİLERİN GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI:
4857 sayılı İş Yasasının 73. maddesi uyarınca sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılmaları yasaktır. Onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.

17-ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ
4857 sayılı İş Yasasının 74. maddesi uyarınca, kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre içinde çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

18-İŞÇİ ÖZLÜK DOSYASI:
4857 sayılı İş Yasasının 75. maddesine göre her işveren çalıştırdığı her işçi için bir özlük dosyası düzenler. İşveren bu dosyada, işçinin kimlik bilgilerinin yanında, bu Kanun ve diğer kanunlar uyarınca düzenlemek zorunda olduğu her türlü belge ve kayıtları saklamak ve yetkili memurlar istediği zaman göstermek zorundadırlar.

19-İŞ KAZALARININ BİLDİRİMİ:
4857 sayılı İş Yasasının 77. maddesine göre işverenler, işyerlerinde meydana gelecek iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazıyla ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.

20-KURMA İZNİ VE İŞLETME BELGESİ ALINMASI:
4857 sayılı İş Yasasının 78. maddesi uyarınca ve Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 12. babında belirtilen gayri sıhhi müesseseler ile Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü’nde belirtilen işlerde 10 ve daha fazla işçi çalıştıracak işyerleri ve bu miktardan daha az işçi çalıştırılsa dahi maden ve taş ocakları işyerleri ile Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle çalışılan işyerlerinde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük kapsamına giren işyerleri için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğünden Kurma İzni ve İşletme Belgesi almak zorundadırlar.

21-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU:
4857 sayılı İş Yasasının 80. maddesi uyarınca devamlı olarak elli ve daha fazla işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmak zorundadır. Ayrıca, işverenler kurulun aldığı iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kararları uygulamak zorundadır.

22-İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMAN ÇALIŞTIRMA:
4857 sayılı İş Yasasının 82. maddesi uyarınca devamlı olarak elli ve daha fazla işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlike derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemen çalıştırmak zorundadır.

23-İŞYERİ HEKİMLERİ:
4857 sayılı İş Yasasının 81. maddesine göre, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmak zorundadırlar.

24-AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞAN İŞÇİLER İÇİN RAPOR:
4857 sayılı İş Yasasının 86. maddesi uyarınca, ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin ilk işe girişlerinde veya işin devamı süresince en az yılda bir, bedence bu işe elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu , sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş raporlarının alınması zorunludur.

25-ONSEKİZ YAŞINDAN KÜÇÜK İŞÇİLER İÇİN RAPOR:
4857 sayılı İş Yasasının 87. maddesi uyarınca, ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz dahil) çocuk ve genç işçilerin işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine muayene ettirerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarında bir sakınca olup olmadığını kontrol ettirmeleri ve bütün bu raporları işyerinde saklamak ve yetkili memurlar istediğinde göstermek zorundadırlar.
26-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:
İşyerlerini faaliyet konusu, niteliği, makine ve teçhizat özellikleri itibariyle 4857 sayılı İş Yasasına ve ilgili mevzuata göre çıkarılan Tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerinin de işyerlerinde alınması gerekmektedir.

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNDA İŞVERENLİĞE GETİRİLEN YÜKÜMLÜLÜKLER VE ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜK VE HAKLARI (ÖZET)

Tam süreli iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilen yerlerde işyeri sağlık birimi kurulacağı, bu yerlerde diğer sağlık personeli görevlendirilmesinin zorunlu olmayacağı düzenlenmiştir.

Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilmeyen yerlerde diğer sağlık Personeli görevlendirilecektir.

Diğer sağlık personeli tanımı kanunun üçüncü maddesinde belirtilmemiştir. Tanımlanan İşyeri hemşiresi, İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/sağlık memurudur,

İşyeri hekimi ve İş Güvenliği Uzmanının hangi şartlarda tam süreli çalışacağı kanunda

Düzenlenmemiş olup, yönetmelik çıkıncaya kadar yürürlükte kalacak eski yönetmelik hükümlerine göre, Çok tehlikeli sınıfında 500, tehlike sınıfında 750, az tehlikeli sınıfında 1000 çalışanı olan işyerleri olarak uygulanması beklenmektedir. Bu hususun yasada değil yönetmelikle belirlenmesinde sektörel bazda düzenleme yapılması, hekim ve uzman ile diğer sağlık personeli teminindeki güçlükler dikkate alındığında esnek uygulama yapılabilmesi bakımından kolaylık sağlayacaktır.

Kanunun geçici 4.maddesi ile iş güvenliği uzmanlarının A,B,C sınıfı sertifikaları ile 4 ve 3 yıl bir üst tehlike sınıfındaki işyerlerinde görevlendirilebileceği düzenlenmiştir.

Hizmet alınan Ortak Sağlık ve Güvenlik birimleri, İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri yürüttükleri hizmetlerin ihmallerinden hizmet verdikleri işverenlere karışı sorumludurlar.

İşyerinde ölüm veya maluliyetle sonuçlanacak kazalardan dolayı İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınacaktır. Bu askı süresinde bu görevini yerine getiremeyeceği için sıkıntılar oluşacaktır. Askıya alınmasını önlemek bakımından İşverenin alması gereken önlemleri yazılı olarak bildirecektir, bu önlemlerden hayati tehlike riski oluşturanların yerine getirilmemesi halinde Bakanlığa yazılı olarak bildirecektir. Bu bildirimin belgesinin askıya alınması yönünde idari yaptırım uygulanmasında değerlendirileceği düşünülmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinin devlet tarafından desteklenmesinde şimdilik çok tehlikeli ve tehlike sınıfında yer alan ve 10 kişiden az işçi çalıştıran işyerlerinin yararlanması söz konusudur. Mevzuatın gerektirdiği şekilde bildirimleri yapmayan, kayıt dışı işçi çalıştırıldığı tespit edilir ise tespit tarihine kadar yapılan ödemeler yasal faiziyle SGK’ca tahsil edilecektir, üç yıl süreyle bu destekten yararlanamayacaktır. Tehlikesiz sınıfında yer alan işyerleri için Bakanlar kuruluna yetki verilmiştir.